Ons Nicolaas Goet Heylig Man die van zijn paard niet komen kan

De originele prent verbeeld mogelijk Tijl Uilenspiegel en is vooralsnog niet bekend. Ook deze figuur staat bekend als trickster kenmerken die we ook terugzien in 17e, 18e en 19e eeuwse beschrijvingen van de figuren.

‘Sint Nicolaes,
Die Goeye Sul, en Milden Baes,
Kwam my lest onverwagt verschynen,
En opende myn bed Gordynen,
Met groot geraes.’

‘Zij laggen om Zint Nicolaas
Die met een ketting loopt,
En maakt een drommels groot geraas
Terwijl hij moppen koopt,
ô Klaas! ’t geraas, enz.

 

Centsprent uit ongeveer 1750

‘Ey Kinders ziet dees Sint Nicolaas
 Hoe hy hem weerd gelijk een baas.
 Ons Nicolaas Goet Heylig Man/                                                   
 Die van zijn Paard niet komen kan.’

—–

Opmerkingen:

In de diverse boeken die over de historie van het Sinterklaasfeest geschreven zijn, wordt als vrijwel vaststaand verondersteld dat de kennis van zijn uiterlijk na de Reformatie verloren was gegaan en dat men daarom willekeurig welk ruiterportret kon nemen en daar Sint Nicolaas of Sinterklaas boven kon drukken. Dit is tamelijk ongeloofwaardig omdat op de dam in Amsterdam al eeuwenlang een gevelsteen prijkt met de uitbeelding van de heilige Sinterclaes. Deze gevelsteen werd voorafgegaan door een uithangbord met die beeltenis. Het pand wordt al sinds 1564 naar Sinterclaes vernoemd.

Uit bronnen blijkt verder dat Sint Nicolaas wel degelijk werd gespeeld en dat er in een bron uit 1717 zelfs sprake was van het onderscheid tussen een Franse Sint Nicolaas (waarmee men hoogstwaarschijnlijk op de bisschopsfiguur doelde) en een Amsterdamse Sint die als Harlekien in schijn van Sinte Klaas de ronde deed. Dit doet denken aan de figuur Arlequino die met een zwart masker optreedt. De kinderen geven overigens de voorkeur aan deze laatste figuur zo staat er te lezen!

Speculaties omtrent Zwarte Piet leunen eveneens op het idee dat het paard een centrale rol heeft gespeeld in deze ontwikkeling. Ook dit is onwaarschijnlijk. Logischer is de verklaring dat de druk van de Reformatie ervoor zorgde dat Sint Nicolaas in veel gevallen een andere verschijning moest krijgen, maar onder het volk dus gewoon bekend bleef als Sint Nicolaas, en dat de herinnering aan de bisschop ook nooit werkelijk vervaagde. Zaken die goed in beeld moeten zijn om de werkelijke herkomst historie van feest en figuren goed en op een juiste manier te kunnen duiden en die ook een eerlijker beeld geven van de hang van het volk juist naar de figuur van Zwarte Piet.

 

Kennelijk voerde men Sinterklaas ook als Nar/Harlekijn op.

Het schilderij van Naiveu uit 1703 laat de Harlekijns los optreden van Sint Nicolaas. Interessant om te zien hoe er van alles door elkaar loopt in deze.