Wie oude teksten over Sint Nicolaas leest, kan niet anders dan zich verbazen over zijn uiterlijk. Hij heeft heel vaak een zwart gezicht, draagt beestenhuiden en hoorns, er is sprake van vurige ogen, hij draagt een roe, een zak en rammelt er lustig op los met een ketting. In die tijd komt overigens wel ook al de verschuiving op gang tot de figuur van Zwarte Piet zoals wij die nu kennen. Met holle stem vraagt hij of er ook stoute kinderen zijn. (Als je goed kijkt op het plaatje hierboven zie je links naar beneden nog een staart! hangen.)

Als hij zijn beestenhuiden of vodden inruilt is er vaak sprake van edelenkleding en wij zien Sint Nicolaas dan ook vaak als edelman afgebeeld. Zo werd hij, zwartgemaakt of gemaskerd, ook aan kinderen opgevoerd. Als wij de traditie goed beschouwen en begrijpen dan zien wij hier al Zwarte Piet. Daar waar velen uitgaan van een start bij het boekje Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman, is de werkelijkheid dat hij in de traditie voortleefde als de figuur die wij nu kennen als Zwarte Piet en dat Schenkman daar met zijn boekje maar bar weinig mee te maken heeft gehad.

De Sinter Klazen die we dus uit die oude teksten leren kennen zijn Zwarte Piet, vermengd met elementen van Sint Nicolaas. Wij noemen dit de duorol. Men vermoedt dat dit onder invloed van de verbodsbepalingen tijdens de Reformatie is gebeurd. We zien dit ook terug in de landen om ons heen. Lees er meer over in het artikel Zwarte Klaas is Zwarte Piet.

 

Tante Jet maakt als (Zwarte) Sint Nikolaas (met zwart gezicht, zak en bezem (hier zowel roe als staf!) ) de kinderen blij. Uit: De orgelspeler van F. H. van Leent.

Deze bovenstaande figuur wordt in België dan weer Père Fouettard of Saint Fouettard genoemd en dan weer Saint Nicolas.

Ook de in het grensgebied voorkomende boerensinterklaas heeft veel weg van de begeleider van Sint Nicolaas (of Sint Maarten) de Pelzmärter of de Pelznickl.

 

Alhoewel onderstaand plaatje een masker suggereert, wordt in de tekst gesproken over een Zwarte Knecht met een roetzwarte maskerade.

 

Dit kenmerk komt in de volgende bronnen en onderwerpen voor: