Bovenstaande illustratie komt uit 1830 – De duivel op krukken.
Zwarte Piet wordt vaak met de duivel in verband gebracht. Zwarte Klaas en ook Zwarte Piet worden heel vaak in één adem genoemd met andere duivels, (water)geesten en spoken waarvoor kinderen bang moeten zijn en die hun moeten helpen zich goed te gedragen. Uitgebreidere uitleg hierover vindt u hier. In deze uitleg zien we ook de namen Knecht en Nikker terugkomen voor deze figuren.
Hier is sprake van iets dat in de taalkunde Polysemie heet. Een begrip, in dit geval het woord Nikker, heeft meerdere betekenissen. Alhoewel er sprake is van een zekere overeenkomst, vergelijk blad (van een boom) en blad (van een tafel) of blad (om op te schrijven) zijn de zaken zelf niet aan elkaar verwant. Dat laatste is belangrijk, want zo wordt dat in Nederland in hoge mate ook beleefd. Er is geen sprake van een automatische connectie tussen de verschillende betekenissen die door iedereen algemeen gedeeld wordt. Dit blijkt overduidelijk uit de reacties van mensen en is ook kloppend. Ze zijn in de grond verschillend. Uit de diverse bronnen is overduidelijk dat het in het geval van Zwarte Piet, het woord Nikker betrekking heeft op de betekenis van watergeest.
SINT VELTEN of FELTEN (ook wel: Sunt)
Sint Velten is af te leiden van Sint Valentijn. Sint Valentijn behoort net als Sint Nicolaas tot de midwinterfeesten.
Daarnaast is het aannemelijk dat Velten afgeleid is van het oude Duitse woord Valant. Valant betekent Duivel. Velten heeft ook in onze taal de betekenis van duivel.
1840 – ‘Verhandeling over het Booze wezen in het bijgeloof onzer natie’
In een veel oudere tekst uit 1649 komt naast Sint Felten ook de Nikker voor. Dit zien we ook in bronnen uit 1669, 1718, 1732 en 1742. Deze is samen met Sint Felten ook weer te zien als voorloper van Zwarte (of gemaskerde) Klaas en daarom ook van Zwarte Piet.
Zie ook Popanz, Bullebak en Kindervreter.
Dit kenmerk komt in de volgende bronnen en onderwerpen voor: