http://www.liederenbank.nl/resultaatlijst.php?zoek=46385&actie=incipitnorm&lan=nl
In een lied over Sint Maarten komen we vaak een versie tegen waarin het gaat over de negeristen. In een bijschrift wordt iets geopperd over dat men in Hongarije, waar Martinus vandaan komt, wat donkerder van huid is dan hier en dat het dan daarop zou slaan.
Wanneer we echter in België gaan kijken, zien we dat het hier waarschijnlijk gaat om een verbastering van wat door mensen niet verstaan of niet begrepen werd. Het origineel bevat namelijk de term “Rugge Nuchte”.
Dit wordt besproken in een internetbericht:
Het raadsel van de ‘Rugge Nuchte’
Als gilde willen we hier, naast de suggesties in het onderstaande nieuwsbericht, nog een suggestie voor de betekenis toevoegen namelijk die van “Ruige Nachten.” De Midwinterperiode was hard voor de arme bevolking en dit zou hierop betrekking kunnen hebben.
Een andere nog meer voor de hand liggende uitleg kunnen we vinden in het Duitse begrip Raunächte of Rauchnächte. Dit omdat we weten dat midwintergebruiken van datum kunnen verschillen terwijl zij toch erg op elkaar lijken en hoogstwaarschijnlijk uit dezelfde bron stammen.
“De Duitse term ‘Raunächte’, ook wel ‘Rauchnächte’ genoemd, herinnert eraan dat men in vroeger tijden een halt wilde toeroepen aan het uitdrijven van boze geesten door wierook te branden in de huizen en stallen. Vele eeuwen lang dachten de mensen dat de Raunächte nachten waren waarin behalve de toekomst ook het weer werd voorspeld voor de komende twaalf maanden.
De oudste Raunacht die in de oorkonden is vermeld, dateert van 1725 en vond plaats in Waldkirchen in Oost-Beieren. De afgelopen dertig jaar is het oude volksgeloof op tal van plaatsen nieuw leven ingeblazen. In het Beierse Woud trekken de ‘Rauh- en Lousnächte’ elk jaar weer vele belangstellenden die wel houden van een nachtje griezelen en gruwelen. De Raunächte zijn een traditie die voornamelijk voorkomt in Beieren en Oostenrijk. Perchten zijn vooral te zien in Opper- en Neder-Beieren en in Oostenrijk. Het inzegenen van stallen is als gebruik zelfs nog verder verbreid: ook in Zwitserland, Bohemen en Zuid-Tirol zijn elementen van deze oude traditie te vinden.” Tekst uit: Raunacht
https://www.nieuwsblad.be/cnt/blpva_20131110_002?fbclid=IwAR3s7dVFy4wEbiqww6MPcnYKf5jsL2m6hlvr-MOdLPbp9j44q8CNVQOAQeI
MECHELEN – Elke Mechelaar kent het liedje van Sinte-Mette uit zijn hoofd en kan het volledig nazingen. Toch weten niet alle Mechelaars wat de uitdrukking ‘Ruggenuchte’ in de eerste zin betekent. Bekijk de videoreportage.
Sinte-Mette is in Mechelen een groot zangfeest. In ruil voor een snoepje gaan de kinderen deur tot deur om hun liedje te brengen. Het Sinte-Mettegenootschap dat in 1994 werd opgericht, wil vooral het originele lied Sinte-Mette van Ruggenuchte horen in het Mechels dialect. ‘Ik ken de tekst uit mijn hoofd, want ik heb het honderden keren gezongen’, weet Sophie Hofman van brasserie de Keizerin, ‘maar ik heb nooit geweten wat het de uitdrukking echt betekent’. Zelfs de online encyclopedie Wikipedia laat de uitdrukking Ruggenuchte onvertaald:
Sinte-Mette int schoen Mechels:
- Sinte-Mette van de Ruggenuchte,
- Hàà me zaane graazen baad
- Juffrake wilde me kabaske is vulle
- En leut ons ni lang nie mie staan
- Want à-j oest à-j eid ’n valling
- Géft em e pastilleke en ‘t zal overgaan
- Sinte-Mette oep de kruk
- Géft nen appel of e stuk
- Géft ’n peir, of ’n smeir
- Sinte Mette den beideleir
- Ha-j ee zenne mantel deu-gesneeje
- Oem aan den érreme te geive
- à beloufde an z’n vràà dattem koekebakke zàà
- Ivo, Ivo dattem koekebakke zàà
Directe vertaling in het Nederlands:(voor alle duidelijkheid: zo wordt het nooit gezongen)
- Sint-Maarten van de Ruggenuchte
- Hij met zijn grijze baard
- Juffrouw wil je mijn zakje eens vullen
- en laat ons niet lang meer staan
- want hij hoest hij heeft een verkoudheid
- geef hem een pilletje en het zal over gaan
- Sint-Maarten op de kruk
- Geef een appel of een stuk
- Geef een peer of een mep
- Sint-Maarten de bedelaar
- Hij heeft zijn mantel doorgesneden
- Om aan de arme te geven
- Hij beloofde aan zijn vrouw
- Dat hij koeken bakken zou
- Ivo, Ivo dat hij koeken bakken zou
‘Reine geneugten’, ‘Vroege ochtend’ of ‘Ruige gehuchten’?
Volgens gemeenteraadslid Tom Kestens is het woord ontstaan uit ‘Reine geneugten’, terwijl stadsgids Rudi De Mets dankt dat het woord is ontstaan uit “van de vroegen (vruugen) ochtend (uchtend). Dit zou volgens hem komen omdat het lied afgeleid is van een ander oud lied over een zekere Maarten van Rossum., een protestants “krijgsheer” die het land onveilig maakte. Het lied ging als volgt: ‘Maarten van Rossum van den beruchte. Hij met zijnen grijzen baard.’ Het volledige lied vond Rudi De Mets nog niet terug. ‘Een andere plausibele uitleg zou ook kunnen zijn dat de uitdrukking een verbastering is van ‘de ruige gehuchten’, omdat in het begin enkel de arme kinderen waren die van deur tot deur gingen bedelen.’, voegt Rudi De Mets daaraan toe.
Gelukkig zijn er nog stadsgidsen
In sommige gemeenten rond Mechelen, onder meer in Walem, werd de uitdrukking vervormd naar “van de negen husten” (hoesten) of “van de negen zuchten”. Op een muziekpartituur uit 1994 wordt het woord ‘Ruggenuchte’ geschreven als ‘Rugge Nugte’. Wij hebben weinig Mechelaars gevonden die wisten wat die ‘Ruggenuchte’ betekende, maar iedereen kende de uitdrukking wel. ‘Gelukkig zijn er nog stadsgidsen!’, grapt Rudi De Mets.